De voortgang is de laatste tijd langzaam geweest. We waren namelijk op zoek naar een nieuwe woning voor ons en de treinbaan. Dat was ook de reden waarom we enige tijd geleden begonnen zijn aan een verplaatsbare treinbaan.
Nu we een woning hebben gevonden, zullen we de layout van baanplan #3 opnieuw moeten bekijken, aangezien baanplan #3 gericht was op een bepaalde plaats in onze huidige woning. De nieuwe plaats in de nieuwe woning heeft andere afmetingen, dus zal het baanplan opnieuw aangepast moeten worden…
Het is al weer enige tijd geleden dat we aan het baanontwerp hebben gewerkt. Maar vanwege verschillende redenen zijn we nog niet begonnen met bouwen. En aangezien we door covid-19 werden gedwongen om vanuit huis te werken, moeten we wellicht de definitieve lokatie van de baan wijzigen. Daarom hebben we besloten om te beginnen met een veel eenvoudiger ontwerp, die we nu baan #2 noemen. Onze nog kleinere test- en speelbaantjes noemen we banen #1.x. De grote baan die we eerder hebben ontworpen, heet nu baan #3.
Een poos geleden heb ik een paar houtplaten gekocht van 122×80 cm. Baan #2 zal bestaan uit 2 van deze platen. De basis van het baanontwerp wordt een “gevouwen hondebot”, met een klein schaduwstation. Bij de eerste schetsen was het bot aan beide kanten van de baan omgevouwen. Maar we besloten dat dat toch te uitgebreid werd voor een tussendoorbaan, en vouwen nu maar aan één kant. Bij het uitwerken hebben we nog wat kleine wijzigingen gemaakt, zoals het spiegelen van de hele baan in verband met de muren en raam, en het toevoegen van een derde spoor bij het station. Nu zijn ook de bloksecties ingetekend.
eerste schetsen
versimpelde versie
uitgewerkte versie
Er zitten voordelen aan eerst een tijdelijke baan te bouwen. We zijn beiden perfectionisten, waardoor daadwerkelijk beginnen een heel grote stap is. Dit geeft ons de gelegenheid om dingen te proberen terwijl het niet perfect hoeft te zijn. We gaan zowel technische aspecten als vormgeving en aankleding testen. Uiteindelijk hopen we delen van de aankleding van deze baan te kunnen hergebruiken in baan #3, net zoals onderdelen van de elektronische installatie.
Nu het baanplan min of meer vaste vormen aangenomen heeft, begon ik na te denken over hoe we de hele baan gaan besturen. Vanzelfsprekend wil ik botsingen voorkomen, en aangezien er meer treinen tegelijkertijd kunnen rijden dan er met de hand bediend kunnen worden, hebben we wel een blokbeveiligingssysteem nodig.
Jaren geleden zou je zoiets maken met diodes en relais, maar inmiddels zou er toch wel iets beters moeten zijn dan dat. Via Youtube kwam ik terecht bij MegaPoints Controllers, die een heel interessant systeem hebben, zie hieronder:
Dus begon ik een paar weken geleden met het opstellen van een boodschappenlijstje (in de hoop het binnen te krijgen voordat dat door Brexit ingewikkelder en/of duurder zou worden). Toen de lijst klaar was, schrok ik wel een beetje van de kosten voor het geheel. Ik weet dat deze hobby niet goedkoop is, maar onze keuze voor analoog was deels gebaseerd op het feit dat dat goedkoper was… Maar was dat wel echt zo?
Dus ik begon de vergelijking opnieuw te maken, gebaseerd op m’n boodschappenlijstje. Ik kwam er al snel achter dat sommige van mijn ideeën dat digitaal duur is, inmiddels niet meer klopten. Veel controllers zitten boven de €300,-, maar er zijn veelbelovende controllers voor de helft. En decoders kosten geen €100,- meer, maar nog maar eenderde daarvan. Na alles bij elkaar opgeteld te hebben, bleek dat je met (ongeveer) hetzelfde bedrag als voor een solide analoog system, je net zo goed digitaal kon gaan…
We gaan dus digitaal. We hebben de digikeijs DR-5000 DCC controller besteld, samen met enkele decoders van verschillende fabrikanten. Die gaan we testen in onze treintjes om te kijen welke het beste passen.
Ik ben nog steeds zeer inder de indruk van het systeem van MegaPoints Controllers. Als je een analoge baan hebt en verder wilt automatiseren, of als je redenen hebt om een analoge baan te beginnen, dan zou dit wel eens het beste systeem kunnen zijn. Maar anders: ga gewoon digitaal.
Een bekend probleem bij modelspoorwegen, is het geluid van rijdende treinen dat wordt versterkt door de houten constructie van de baan. Mensen gebruiken diverse materialen om dat tegen te gaan, zoals kurk en rubber.
Mijn eerste idee was om ondervloer voor laminaat te gebruiken. Voor onze laminaten vloeren hebben we dit gebruikt om het geluid van lopen erop in de kamers eronder te verminderen. Wellicht werkt dat ook goed voor onze modelbaan.
Op YouTube vonden we een film van marklinofsweden, die Ikea Stopp Filt gebruikt:
Ik wilde deze twee gaan vergelijken, dus ik heb een simpele testbaan gelegd, half op ondervloer, half op Stopp Filt. Vervolgens heb ik de locomotief gepakt met de meeste wielen (de krokodil) en deze rondjes laten rijden.
Anne, de kinderen en ik waren het er snel over eens: Stopp Filt was de beste. Wanneer de locomotief over de ondervloer reed, konden we nog steeds het geluid versterkt horen door de houten plaat. Wanneer hij over de Stopp Filt reed, hoorden we alleen de locomotief zelf. Onze dB-meter gaf ook minder decibels aan bij gebruik van Stopp Filt.
We gaan dus Ikea Stopp Filt gebruiken. Om “geluidsbruggen” te voorkomen, gebruiken we lijm, geen spijkers. En ik ben van plan de stroken Stopp Filt breder te maken dan de ballast die erop komt, om geluidsoverdracht via de kanten te voorkomen.
We zijn nu ongeveer een jaar bezig met het ontwerpen van onze modelspoorbaan. Dat we nog niet echt begonnen zijn met het bouwen heeft meerdere redenen. De pandemie en de gevolgen daarvan op ons gezinsleven is slechts één van de redenen. Wij vinden het prettig om een plan te maken, te schetsen, er nog eens over te denken, opnieuw te schetsen, nog wat veranderen, het even weg te leggen en er weer op terug te komen… Ook zijn we beiden perfectionistisch en willen we ons eerst ergens in verdiepen voor we het echt gaan doen. En dan is er nog het niet-zo-kleine punt dat we eerst ruimte moeten maken in huis om te kunnen gaan bouwen.
De afgelopen maanden hebben we niet stil gezeten. Er zullen nog updates komen over de dingen die we gedaan hebben, maar ik zal hier een aantal noemen.
We hebben een testbaan gebouwd voor onze locomotieven (en hebben hem ook weer afgebroken). Het is niet bijzonders, gewoon wat oude rails op hardboard met een wissel en een kruising, zonder aankleding.
We hebben het baanplan in verschillende stappen veranderd; we zijn erg blij met het huidige ontwerp.
We hebben besloten eerst een tijdelijke kleinere baan te bouwen, zodat we kunnen oefenen met de electronica en het maken van landschappen. Dat betekent dat we op redelijk korte termijn een baan kunnen hebben waar we wat mee kunnen en niet pas over jaren. Als het goed is kunnen we het meeste wat we gebruiken gaan hergebruiken op de uiteindelijke baan.
Jeroen is aan het uitzoeken hoe hij van een analoge baan een slimme analoge baan kan maken. Ook dit zal hij gaan testen in de tijdelijke baan.
We hebben uitgezocht in welke combinaties de locomotieven en wagons op welk spoor zullen gaan rijden in de uiteindelijke baan.
We hebben nog wat goederenwagons, autootjes en figuren aangeschaft.
Ik heb aan een aantal knutselprojectjes gewerkt om dingen die we al hadden of gekocht hebben te verbeteren.
In september 2019 maakten we een lijst met de dingen die we perse in onze treinbaan wilden hebben en de dingen die we leuk zouden vinden. De vraag is of onze prioriteiten veranderd zijn.
Het antwoord is weinig verrassend: natuurlijk zijn de prioriteiten veranderd. Tijdens het ontwerpen, aanpassen en afstemmen van de plannen bleken bepaalde dingen gewoon niet goed te werken. De kloof moest helaas geschrapt worden. De bosbouwscene wordt niet gebouwd. En hoewel de normale sporen geschikt zijn voor rondrijden zal het zijspoor naar het dorp waarschijnlijk vooral heen-en-weer gebruikt gaan worden.
Er komt wel een kleine camping en een meertje. Ook hebben we een Allegra treinset gekocht en komt er een stelspoortje. De kabelbaan komt op de lijst van dingen die we op termijn willen toevoegen, net als bovenleiding. De Krokodil komt af en toe op bezoek op de baan, als museumrit vanuit een fictief spoorwegmuseum buiten onze lay-out. En op speciaal verzoek van onze jongens komt er een speeltuin!
We zijn verder gegaan met het ontwerp van de baan. De eerste schets was redelijk eenvoudig (en saai), en daarom probeerde ik het interessanter te maken door enkele lussen en tunnels toe te voegen en meer zichtbaar spoor te krijgen.
Later kwam ik erachter dat dit ontwerp lastig te bouwen is, omdat de hellingen op sommige plaatsen te steil zouden worden. Daarom heb ik de zijlijn veranderd; hij sluit nu niet meer aan aan beide sporten van de hoofdbaan, maar het wordt een volledig rondje die beide stations verbindt, en die bij het hoofdstation op een van de sporen van de hoofdbaan aansluit.
Het verborgen deel wordt uitgebreid, zodat de hoofdbaan als twee aparte banen bediend kan worden of als een lange baan.
Nadat ik de tunnelingangen op het hoge niveau goed had bekeken, besloot ik de baan op dat niveau weer aan te passen. Het wordt nu een aparte baan op het hoge niveau. Er komen twee sporen die hem verbinden aan het hoofdspoor. Een daarvan begint aan het hoofdstation, de andere wordt niet zichtbaar.
Het was snel duidelijk waar we plek hebben voor onze modeltreinbaan. De muur waar de baan tegenaan komt is 3 meter lang, dus de lay-out moet niet meer dan 3 meter lang zijn. Om ook de achterkant van de baan te kunnen bereiken, kozen we een diepte van 1 meter.
In de lay-out komen een dubbel hoofdspoor, een enkelspoor zijlijn en een enkelspoor tandrad bergbaantje. We willen een schaduwstation om treinen in op te stellen. Treinen moeten kunnen wisselen van het hoofdspoor naar de zijlijn en terug. Het hoofdspoor heeft (vrijwel) geen hoogteverschil, terwijl het zijspoor omhoog loopt naar een bergdorpje. De tandradbaan vertrekt in het bergdorpje en gaat een steile berg op.
Om de bediening eenvoudig te houden gebruiken we zo min mogelijk wissels. Het spoor wordt steeds in één richting gebruikt (behalve het tandrad bergbaantje). Op het dubbelspoor wordt het niet mogelijk om van spoor te wisselen en te gaan spookrijden. De enkelspoor zijlijn naar het dorp kan vanaf de ene kant van het dubbelspoor bereikt worden en komt uit op het andere spoor.
In het ontwerp zit een schaduwstation dat vanaf beide sporen van het hoofdspoor bereikt kan worden. Op deze manier kunnen de treinen van spoor wisselen door het schaduwstation in te gaan en op het andere spoor eruit te komen. Ook kunnen treinen die naar het zijspoor gegaan zijn zo weer terugkomen op het hoofdspoor.
De grote vraag bij het starten van een modelspoorbaan is of je een analoge of digitaal aangestuurde baan gaat bouwen. Wij moesten hier dus ook over nadenken.
Voor zover ik weet zijn dit de grote verschillen:
digitaal is duurder dan analoog
complexe rijbewegingen met meerdere locomotieven op hetzelfde spoor is makkelijk met digitale aansturing
Ik heb gekeken naar digitale aansturing en dat vergeleken met onze wensen en eisen. Aangezien we geen rangeerterrein gepland hebben en vooral rondrijdende passagierstreinen zullen hebben, is het tweede verschil voor ons minder belangrijk. Voor het eerste verschil geldt dat als we minder hoeven uit te geven aan decoders en dergelijke, we meer geld over hebben voor leuke en mooie dingen op de baan. Daarom hebben we gekozen voor analoog.
Er is wel een aantal zaken waar we aan moeten werken. Langzaam rijden is erg lastig met een gewone analoge voeding. Toch willen we dat onze treinen langzaam rijden, bijvoorbeeld rond de stations. Gelukkig kan dit opgelost worden door een pulsbreedtemodulator (PWM) te gebruiken. Op de website van beneluxspoor.net vond ik een zelfbouwsetje, dat voor ons gebouwd werd door Anne’s vader, Anton. In mijn jeugd had onze treinbaan ook PWM; mijn ervaring hiermee is positief. Het is hiermee mogelijk om de snelheid heel nauwkeurig te regelen.
Het plan is om de baan zo op te bouwen dat het niet onmogelijk is om in de toekomst over te stappen op digitale stroomvoorziening.
De volgende stap was het bepalen van onze prioriteiten. We hadden heel veel ideeën, maar wat was voor ons beiden of één van ons essentieel? Welke dingen zouden we erg graag hebben en welke dingen zouden leuk zijn als het zou lukken, maar konden we ook prima zonder? Dit kostte ons flink wat avonden, maar op een gegeven moment lag er een lijstje dat er ongeveer zo uitzag:
Essentieel
Zwitserland
bergtop
hoogteverschil
een tandradbaan
rondlopende rails (behalve de tandradbaan die heen-en-weer rijdt)
water
Hoge prioriteit
drie stations: een gewoon treinstation, een station waar gewone treinen en de tandradbaan stoppen hogerop en het topstation van de tandradbaan vlakbij de bergtop
schaduwstation
bergdorpje
Alpenweide met boerderijen
kloof
wegen
zijsporen
sneeuw op een deel van de berg
modulair bouwen
Lage prioriteit
een vijver of meer
tenten, mensen die kamperen
Allegra trein
bosbouw trein met een eigen spoortje
een manier om de Krokodil (een oude trein) in te zetten
